سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

"بیدی نیست که با این بادها بلرزد" این را بارها و بارها شنیده بودم ولی فکرش را نمی‌کردم روزی چشمم به بیدهایی بخورد که بی‌باد هم می‌لرزند.
جاده های منتهی به زاگرس در سالهای گذشته شاهد عبور کامیون‌هایی با بار چوب بود، محموله‌هایی که گاهی مجوز داشت و گاهی هم به صورت قاچاق روانه کارخانه‌ها و صنایع چوب می‌شد.

قاچاق چوب، معضلی بود که با تنفس جنگل‌های شمال، نفس جنگل‌های زاگرس را هم به شماره انداخت و روز به روز از تعداد درختان جنگلی کاسته شد و نوبت به بیدهایی رسید که در حاشیه و بستر رودخانه ها بصورت خودرو رشد کرده بود ولی بیدها هم کم کم با اره های برقی به زمین افتاد.

بهرحال سرمایه های ملی متعلق به مردم، چوب حراج خورد و گاهی به صورت صنایع چوبی درآمد و گاهی هم زغال شد و در سنت سراها، بر سرقلیان‌ها رفت تا دود شود.

سامانه‌هایی برای نجات درختان

بسیاری از تخلفات در حوزه قاچاق چوب به وسیله جعل مجوزهای کاغذی حمل صورت می‌گیرد که با راه‌اندازی سامانه مدیریت حمل و بهره‌برداری چوب، تمام مجوزها به ‌صورت هوشمند و سامانه‌ای، صادر می‌شود و ماموران مستقر در پاسگاه‌های یگان حفاظت نیز از طریق همین سامانه مجوزها را بررسی می کنند. با راه‌اندازی سامانه مدیریت حمل و بهره‌برداری چوب، تمام مجوزها به ‌صورت هوشمند و سامانه‌ای، صادر می‌شود و ماموران مستقر در پاسگاه‌های یگان حفاظت نیز از طریق همین سامانه مجوزها را بررسی می کنند.

خودروهای حامل چوب در صورت داشتن مجوز به مسیر خود ادامه می‌دهند و در غیر این صورت به عنوان کالای قاچاق شناخته، مجرمان دستگیر و خودروی آن‌ها نیز به پارکینگ انتقال داده می‌شوند تا پرونده قضایی برای سیر مراحل قانونی تشکیل شود.

این عاملی بود که به کمک جنگل‌های زاگرس آمد و در کردستان با اعمال این طرح و نیر افزایش کنترل و نظارت، قاچاق چوب به طور چشمگیری کاهش یافت.

کاهش قاچاق چوب در کردستان

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان در این باره گفت: طراحی و اجرای سامانه حمل چوب، کنترل و نظارت مستمر کارشناسان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری در سطح استان بر قطع درختان باغی و زراعی، نظارت مستمر در مقاصد حمل(کارخانجات حمل چوب) و همچنین توسعه و کشت زراعت چوب در استان برای تامین نیازهای سلولزی کشور از جمله دلایل کاهش چشمگیر قاچاق چوب در استان است.

بهزاد شریفی‌پور اظهار کرد: از آنجا که قطع درختان در جنگل‌های کردستان در دراز مدت می‌تواند منجر به نابودی جنگل‌ها شود و به محیط زیست منطقه صدمات بسیاری وارد کند، مقابله با این پدیده جدی‌تر از سالهای گذشته در حال انجام است.

وی افزود: با انجام اقدامات پیشگیرانه، در یک سال اخیر شاهد کاهش قابل توجه کشفیات قاچاق چوب در استان بودیم که مهمترین عامل آن برقراری گشت های ۲۴ ساعته در منابع طبیعی و تبلیغات و فرهنگ سازی گسترده و صدور احکام بازدارنده قضایی در رابطه با جلوگیری از قطع درختان است.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان اضافه کرد: امسال طی ۳۵ فقره عملیات، ۱۴۶.۳ متر مکعب چوب قاچاق و سه هزار و ۴۵۶ کیلوگرم زغال در استان کشف و ضبط شد.

به گفته شریفی پور، کشفیات چوب قاچاق در مدت مشابه سال گذشته، ۱۰۳ فقره به میزان ۵۲۰.۷ متر مکعب بود.

وی ادامه داد: امسال تعداد فقرات کشف چوب نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶۶ درصد و در میزان حجم چوب کشف شده ۷۲ درصد کاهش داشت.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان با اشاره به اینکه ارزش ریالی محصولات قاچاق توسط کارشناس رسمی دادگستری محاسبه و در هنگام مزایده محصولات انجام می‌شود، اضافه کرد: تمام موارد توقیف شده، ضبط و مطابق آیین‌نامه مربوطه به مزایده گذاشته و درآمد آن به حساب دولت واریز می‌شود.

جنگلداری اجتماعی راه نجات زاگرس

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور چندی پیش در سفر به کردستان گفت: تنها راه نجات زاگرس از خطر نابودی، اجرای طرح جنگلداری اجتماعی است که طرح اولیه آن تدوین شده و از نیمه دوم سال آینده وارد فاز اجرایی می‌شود.

تنها راه نجات زاگرس از خطر نابودی، اجرای طرح جنگلداری اجتماعی است که طرح اولیه آن تدوین شده و از نیمه دوم سال آینده وارد فاز اجرایی می‌شود

نقی شعبانیان اظهار کرد: برنامه این است که طرح جنگلداری اجتماعی را در تمام جنگل های زاگرس اجرا کنیم اما امسال قرار است این برنامه به صورت پایلوت در سه استان کشور از جمله کردستان تهیه و اجرا شود.

وی با بیان اینکه منابع طبیعی وضعیت خوبی ندارد و راهی جز مشارکت واقعی و درست مردم برای حفظ این منابع نداریم، افزود: اگر برنامه ای داشته باشیم که مردم منافع خودشان را در حفظ و احیای منابع طبیعی ببینند، خیلی از مسائل حل می شود.

معاون امور جنگل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، یادآور شد: در مناطقی مثل زاگرس که ارتباط مردم با جنگل زیاد است، طرح جنگلداری اجتماعی برای حفظ منابع طبیعی بسیار نتیجه بخش خواهد بود.

شعبانیان با بیان اینکه در این طرح، همه کارها توسط مردم و به دست خود آنان و با نظارت و مشاوره فنی سازمان منابع طبیعی انجام می شود، اضافه کرد: از این فرصت و با مشارکت مردم، نسبت به حفظ منابع طبیعی مناطق زاگرش نشین اقدام می کنیم.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و ابخیزداری کشور از کاشت یک میلیارد نهال در کشور خبر داد و گفت: این نهال‌ها در نهالستان‌های وابسته به منابع طبیعی تولید و تا سال ۱۴۰۵ با توجه به نوع آب و خاک مناطق غرس می‌شود.

شعبانیان با بیان اینکه شاخص‌های مختلفی برای سهم استان‌ها در این زمینه در نظر گرفته شده است، افزود: حجم آلایندگی محیطی و میزان صنایع از جمله این شاخص‌هاست که استان‌های شمالی کشور با بیشترین میزان کاشت در رده‌های اول و استان کردستان با چهار میلیون نهال تولیدی در رده‌های میانی کاشت این درختان قرار می‌گیرد.

به گفته معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، ورود ریزگردها و لزوم جلوگیری از آن‌ باعث شده است تا گونه بلوط محلی از مهمترین گونه‌های جنگلی مختص کشت در کردستان باشد.

زراعت چوب و همت جوامع محلی برای حفاظت از زاگرس

یکی دیگر از اقدامات ایجابی برای جلوگیری از قاچاق چوب، زراعت چوب برای تامین بخشی از نیاز کشور است.

نیاز چوبی کشور حدود ۱۴ تا ۱۶ میلیون متر مکعب برآورد شده که حدود پنج میلیون متر مکعب از چوب‌های باغی، نیم میلیون متر مکعب از زراعت چوب و نیم میلیون متر مکعب نیز از واردات محدود تامین می‌شود و در مجموع ۶ میلیون متر مکعب از نیاز کشور تامین می‌شود.

انگیزه های مادی که باعث شده است زاگرس نشینان چوب حراج بر سرمایه های ملی بزنند، کم نیست ولی قابل قبول هم نیست.

برای این منظور، ساکنان حاشیه جنگل‌های زاگرس پای کار آورده شدند تا چوب بکارند و از آن بهره ببرند. طرح زراعت چوب در کردستان هم اجرایی شد.

بیکاری و فقر، تغییر کاربری جنگل به زمین زراعی، قوانین سخت واردات چوب در کنار قیمت بالای آن باعث شده است چشم طمع ساکنان این مناطق معطوف به تنه درختان باشد.

بیکاری و فقر، تغییر کاربری جنگل به زمین زراعی، قوانین سخت واردات چوب در کنار قیمت بالای آن باعث شده است چشم طمع ساکنان این مناطق معطوف به تنه درختان باشد.

گاهی همین عوامل باعث می شود تا درختان مثمر هم از گزند تبر دور نمانند ولی شخصی بودن باغ میوه ملاکی برای بریدن نفس درختان نیست.

مدیر روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان گفت: قطع و حمل چوب به ویژه از سوی کشاورزان و باغداران باید دارای مجوز قطع و حمل به کارخانجات باشد و در غیر اینصورت قاچاق محسوب می شود.

پیمان فتاحی با بیان اینکه یک میلیون اصله نهال صنوبر تبریزی سهم استان در اجرای طرح زراعت چوب است، افزود: این گونه در زراعت چوب مثمر به ثمر است و در صنایع کاغذی استفاده زیادی دارد که به زودی در میان بهره برداران توزیع می شود تا قاچاق چوب به صفر برسد.

نابودی سرمایه ملی

باید در نظر داشت که از بین رفتن منابع طبیعی به عنوان سرمایه ملی، افزایش آلودگی هوا، وقوع سیل، لغزش زمین، گردوغبار، صدمه به اقتصاد ملی و اشتغال مولد از بین رفتن گونه های بومی و ارزشمند گیاهی و جانوری و کاهش تنوع زیستی پیامدهای جبران ناپذیری به دنبال دارد که تا صدها سال قابل جبران نخواهد بود.

از مساحت ۲ میلیون و ۹۳۷ هزار هکتار استان کردستان، بیش از ۳۷۴ هزار هکتار آن را جنگل تشکیل می دهد.

جنگل های استان کردستان که جز جنگل های زاگرس شمالی هستند در طول بیش از ۵۰ هزار سال گذشته تشکیل شده و به لحاظ محافظت از منابع آب و خاک، تولید محصولات فرعی، ذخایر ژنتیکی، مصارف درمانی، توانایی های اکوتوریستی و ارزش های زندگی، دارای اهمیت نابی است.