سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان منابع طبیعی به نقل از ایرنا- درخت "انار شیطان" یکی از گونه‌های گیاهی نادر جهان که در بخش ساربوک قصرقند و فنوج واقع در جنوب سیستان و بلوچستان رشد می‌کند که علاوه بر خاصیت دارویی، چوب آن برای تهیه مُنَبت کاری، قُنداقِ تُفَنگ و عصا کاربرد دارد.

"انار شیطان" به شکل درخت انار است ولی چون تنها گل داده و میوه نمی‌دهد به "انار شیطان" مشهور هست، از زیباترین درختان گل دهنده دنیا و بومی هندوستان و ویژه مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است که در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، بوشهر، خوزستان و هرمزگان رشد می‌کند.

درخت انار شیطان از نظر زیست‌ محیطی پناهگاه مناسب و قسمتی از آشیانه اکولوژیک بسیاری از جانوران مناطق خشک و حشرات نادر به شمار می‌رود.

انار شیطان با نام علمیTecomella Undulata  از گونه‌های نادر گیاهی از تیره پیچ ‌اناریان(Bignoniaceae)، یکی از زیباترین درختان گل دهنده دنیا و بومی هندوستان و ویژه مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری بسیار مقاوم به خشکی، یخ زدگی و آتش سوزی است.

از مردم منطقه بلوچستان درخواست می‌شود تا رویشگاه‌های این گیاه را مورد حفاظت قرار دهند و از شکستن شاخه و برگ آن خودداری کنند. چرا که علاوه بر ده‌ها فایده از زیبایی‌های این درخت می‌توان برای جذب گردشگر استفاده کرد.

"انار شیطان"این درختچه بومی جنوب آسیا است که در جنوب و جنوب شرق کشور رشد می‌کند. استان‌های سیستان و بلوچستان، بوشهر، خوزستان، کرمان و هرمزگان از زیستگاه‌های اصلی این گونه گیاهی است که به شکل توده‌های کوچک خالص پراکنش دارد.جنگلی به نام گلپرکی دلفارد در جیرفت از رویشگاه‌های معروف آن در ایران است و همچنین در بخش ساربوک از توابع شهرستان قصرقند نیز بیش‌از ۳۰هکتار "انار شیطان" وجود دارد.

"انار شیطان"این درخت تا چهار متر ارتفاع دارد و تنها گونه ایرانی جنس سوسن است که از لحاظ زیبایی همردیف بیشتر گونه‌های شناخته شده و پرورش یافته این جنس است

در ایران این درختچه را با نام‌های محلی گل‌پرک، پرپوک، سمنگ، سونگ، حمید، فرفار و ساج بیابان هم می‌نامند.

"انار شیطان" درختی بسیار مقاوم به خشکی، یخ‌زدگی و آتش‌سوزی است. برگ‌های آن خوراک دام است. این درخت به سادگی توسط قلمه و بذر تکثیر می‌شود. چوب آن زیبا، محکم، بادوام بوده و برای لوازم ظریف و پرکاربرد بکار می‌آید. این گیاه در شفابخشی نیز برای درمان برخی بیماری‌ها مانند لکه‌های سفید روی پوست، بزرگی طحال و نیز سفلیس استفاده می‌شود.

"انار شیطان" علاوه بر خاصیت دارویی، از چوب آن برای منبت کاری، ساخت قنداق تفنگ و عصا استفاده می‌شود.

استفاده این گونه، در درمان برخی بیماری‌ها مانند سفلیس، تورم، سوزنک، لوکودرما، اگزاما، درمان بیماری‌های طحال، یرقان، هپاتیت و ایدز گزارش شده. لاپاکول پوست داخلی ساقه یک نفتوکوئینون با فعالیت ضد سرطان، ضد باکتری، ضد قارچ، ضد ویروس و ضد موریانه است.

"انار شیطان" با وجود تولید بسیار انبوه گل، بنا به دلایل نه چندان روشن به‌ندرت غلاف بذری و بذر تولید می‌کند. تکثیر این گیاه به‌صورت دست کاشت تا کنون دیده نشده. بسیار سخت ریشه‌زا بودن قلمه این گونه نیز دشواری ازدیاد آن را دوچندان کرده است.

این گونه در خاک‌های لوم شنی با پی‌اچ خنثی تا کمی قلیایی و خاک‌های غیرشور با فشار اسمزی پایین محلول خاک می‌تواند رشد داشته باشد. مقادیر بالای پتاسیم و سدیم موجود در برگ این گونه نشان از سازگاری این گیاه جهت مقابله با کم‌آبی و جذب آب از خاک‌های با رطوبت قابل استفاده کم را دارد. متوسط بارندگی مورد نیاز برای رویش این گیاه ۱۵۰میلی‌متر است و می‌تواند درجه حرارت‌های پایین (کمتر از ۵درجه) و درجه حرارت‌های بالای ۵۰درجه را تحمل کند.

درخت "انار شیطان" درگذشته گیاه بسیار مهم جامعه اوج (کلیماکس) پوشش گیاهی بوده است ولی اکنون در اثر استفاده نادرست از آن، این گیاه جزو گیاهان در معرض انقراض در ایران قرار دارد

"انار شیطان" دارای تیپ درختی به ارتفاع معمول پنج تا هشت متر و تاج پوشش آن وسیع و متراکم است. به طوریکه در دوره گل‌دهی با زیبایی ویژه‌ای سبب منظره جذاب گیاه می‌شود. گل آذین‌ها خوشه گرزن است که در خوشه کلی نظم شکوفایی گل‌ها بسوی سر است اما هر یک از انشعابات خوشه دارای نظم گرزن و هر یک از گرزن‌ها چند گلی و به‌طور معمول دارای سه گل است که ۲گل زیرین تا حدودی متقابل هستند و به‌طور غالب به مراحل پایانی بلوغ نمی‌رسند و قبل از آن می‌ریزند اما در مواردی هم باقی می‌مانند.

انار شیطان گونه گیاهی نادر جهان در ایران

کارشناس بخش جنگل منابع طبیعی و آبخیزداری مستقر در جنوب سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهارکرد: "انار شیطان" با نام علمی' Tecomella Undulata' از گونه‌های نادر گیاهی از تیره پیچ ‌اناریان(Bignoniaceae)، یکی از زیباترین درختان گل دهنده دنیا و بومی هندوستان و ویژه مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری بسیار مقاوم به خشکی، یخ زدگی و آتش سوزی است.

سید رضا صمیمی با اشاره به اینکه این درخت به سادگی توسط قلمه و بذر تکثیر می‌شود، افزود: این درخت بین چهار متر ارتفاع دارد و تنها گونه ایرانی جنس سوسن است که از لحاظ زیبایی هم  ردیف اکثر گونه‌های شناخته شده و پرورش یافته این جنس است.

وی افزود: ذخیره گاه اصلی این گونه نادر گیاهی در سیستان و بلوچستان در سطح ۳۰هکتار با تراکم ۱۰اصله در هر هکتار در بخش ساربوک از توابع شهرستان قصرقند و در ۳۷کیلومتری نیکشهر و چند اصله نیز در شهرستان فنوج است.

کارشناس بخش جنگل منابع طبیعی و آبخیزداری مستقر در جنوب سیستان و بلوچستان بیان کرد: تاکنون برای تکثیر و معرفی این گونه نادر گیاهی اقدامی نشده و در صورت ادامه این روند در آینده شاهد از بین رفتن آن خواهیم بود.

وی در رابطه با کاربرد درخت "انارشیطان" گفت: برگ‌ها و سر شاخه‌های نازک این درخت برای تعلیف دام، چوب محکم و بادوام آن برای ساخت وسایل چوبی و منبت‌کاری، ساختمان سازی و تهیه قنداق تفنگ و عصا کاربرد دارد.

صمیمی گفت: پوست و بذر درخت انار شیطان خاصیت دارویی دارد از بذر آن برای درمان جراحت و ورم‌های چرکی و از پوست آن در درمان امراض پوستی استفاده می‌شود.

وی تصریح کرد: این درخت که عمدتاً به منظور جنگل‌کاری، بیابان‌زدایی و احداث فضای سبز پهنه‌های خشک استفاده می شود از گونه‌های مهم و کمیاب مناطق بیابانی و خشک در جنوب ایران است.

کارشناس بخش جنگل منابع طبیعی و آبخیزداری مستقر در جنوب سیستان و بلوچستان از مهمترین مشکلات و موانع موجود در توسعه سطح زیر کشت این گیاه را عدم مطالعات جامع در رابطه با این گونه نادر گیاهی عنوان کرد و خواستار توجه بیشتر به آن شد.

ببا توجه به گزارش‌های منتشر شده در مورد خطر انقراص این گیاه در ایران و اهمیت کاربردهای آن در فضای سبز و نیز استفاده از برگ به عنوان خوراک دام و کاربرد چوب این گیاه، پیشنهاد می‌شود در این زمینه ادارت جهاد کشاوررزی، منابع طبیعی و شهرداری و دهیاری‌ها جنوب سیستان و بلوچستان به ویژه شهرستان‌های نیکشهر، قصرقند، فنوج و لاشار پیگیری لازم در زمینه‌های گسترش و تکثیر آن با توجه به تناسب آن با آب و هوای منطقه را انجام دهند.

با این امر علاوه بر امکان اشتغال زایی با کشت تجاری درخت و استفاده از آن در فضای سبز و نیز استفاده از قابلیت‌های دارویی آن، به جاذبه های گردشگری مناطق بلوچستان نیز افزوده خواهد شد.